Σεισμός: Φόβοι για 7,8 Ρίχτερ – «Το ρήγμα ξύπνησε»

Σεισμός: Στον χορό των… Ρίχτερ είναι η Τουρκία και φαίνεται πως δεν θα μείνει ανεπηρέαστη η χώρα μας.

Μέχρι στιγμής, περισσότεροι από 130 μετασεισμοί έχουν καταγραφεί, ενώ οι σεισμολόγοι παραμένουν επιφυλακτικοί ως προς το ενδεχόμενο ο σεισμός αυτός να ήταν προσεισμός κάποιου ισχυρότερου φαινομένου, αν και το σενάριο αυτό φαίνεται πλέον λιγότερο πιθανό.

Περίπου 150 άτομα τραυματίστηκαν στην προσπάθειά τους να σωθούν, με αρκετούς να πηδούν πανικόβλητοι από τα μπαλκόνια τους υπό τον φόβο της ισχυρής δόνησης.

Ο πρόεδρος του ΟΑΣΠ, Ευθύμης Λέκκας, σε δηλώσεις του το πρωί της Πέμπτης, ανέφερε ότι ο σεισμός των 6,2 Ρίχτερ δεν φαίνεται να ενεργοποιεί τεκτονικές δομές στον ελληνικό χώρο.

Τόνισε, ωστόσο, πως το συγκεκριμένο ρήγμα καθυστερούσε χαρακτηριστικά να σπάσει, γεγονός που είχε οδηγήσει στην πρόβλεψη για έναν πολύ μεγαλύτερο σεισμό, πιθανώς της τάξης των 7,8 Ρίχτερ.

«Το ρήγμα δεν έσπασε πλήρως – μόνο ένα τμήμα του ενεργοποιήθηκε», ανέφερε χαρακτηριστικά, προσθέτοντας:

«Όταν το ρήγμα σπάσει ολόκληρο, κάτι που θεωρείται αναπόφευκτο, θα προκαλέσει έναν ακόμα μεγαλύτερο σεισμό.

Αυτό μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή – αύριο ή σε μερικούς μήνες».

Ο ίδιος επισήμανε πως, εάν οι σεισμικές δονήσεις συνεχιστούν και εξελιχθούν σε σεισμό μεγαλύτερου μεγέθους, τότε θα χρειαστεί να επανεξεταστεί η πιθανότητα επίδρασης στον ελλαδικό χώρο. Ο χθεσινός σεισμός αναβίωσε τις τραυματικές μνήμες του 1999, όταν ισχυρή δόνηση 7,8 Ρίχτερ στην Τουρκία ακολουθήθηκε από σεισμό στην Πάρνηθα λίγες ημέρες αργότερα.

Ο Λέκκας επεσήμανε επίσης τον σοβαρό κίνδυνο για την Αγία Σοφία, αν η σεισμική δραστηριότητα συνεχιστεί, καθώς η ιστορική κατασκευή ενδέχεται να υποστεί ζημιές.

Παράλληλα, προειδοποίησε ότι το ένα τρίτο του οικοδομικού αποθέματος της Κωνσταντινούπολης – κυρίως παλαιά κτίρια ηλικίας 50 έως 100 ετών – διατρέχει κίνδυνο κατάρρευσης.

Το επίκεντρο του σεισμού εντοπίζεται στο ρήγμα του Μαρμαρά, που αποτελεί τμήμα του μεγάλου Βόρειου Ρήγματος της Ανατολίας – ένα από τα πιο ενεργά ρήγματα παγκοσμίως, με συνολικό μήκος 1.500 χιλιομέτρων.

Το ρήγμα αυτό ξεκινά από την επαρχία Μπιγκιόλ της Ανατολικής Τουρκίας και, μέσω διακλαδώσεων, φτάνει μόλις 20 χιλιόμετρα από την Κωνσταντινούπολη πριν καταλήξει στο Βόρειο Αιγαίο. «Πρόκειται για το τμήμα που δεν έχει ακόμη σπάσει και που αναμέναμε να ενεργοποιηθεί εδώ και πέντε χρόνια. Η καθυστέρηση αυτή έχει οδηγήσει σε συσσώρευση σεισμικής ενέργειας. Ένα μικρό μόνο μέρος του ενεργοποιήθηκε τώρα – τα υπόλοιπα κομμάτια εξακολουθούν να παραμένουν επικίνδυνα», δήλωσε ο πρόεδρος του ΟΑΣΠ.

Σεισμός: Τα ρήγματα που απειλούν την Ελλάδα

Στην Ελλάδα υπάρχουν τρία ρήγματα που μπορούν να δώσουν έναν σεισμό της τάξεως των 7,7 Ρίχτερ, όπως αυτός που συγκλόνισε τη Μιανμάρ, σημείωσε ο καθηγητής Γεωφυσικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, Κώστας Παπαζάχος, μιλώντας στο Star. «Ένας σεισμός σαν της Μιανμάρ δε μπορεί να γίνει οπουδήποτε», σημείωσε αρχικά ο Κώστας Παπαζάχος. «Για να δώσει ένας σεισμός τόσα πολλά Ρίχτερ με ένα ρήγμα εκατοντάδων χιλιόμετρων πρέπει να είναι σε μια ζώνη που μπορεί να τον φιλοξενήσει. Πρακτικά, στον ελληνικό χώρο τέτοιες ζώνες είναι κατά κύριο λόγο τρεις». «Κυρίως το εξωτερικό ελληνικό τόξο, από την Κεφαλονιά και νότια της Πελοποννήσου, καταμήκος των ακτών της Κρήτης και από την Κάρπαθο έως τη Ρόδο. Μετά η τάφρος του βορείου Αιγαίου. Υπάρχει και μία τελευταία ζώνη, η οποία περνάει από την Αμοργό και έχει δώσει έναν σεισμό μικρότερο από τον χθεσινό. Συνεπώς, υπάρχουνε τέτοια μέρη στον ελληνικό χώρο και έχουνε δώσει σεισμούς μεγάλους αλλά πολύ σπάνια». Κλείνοντας, ο κύριος Παπαζάχος αναφέρθηκε στο εάν και κατά πόσο μπορεί η χώρα μας να διαχειριστεί μία τέτοια σεισμική δόνηση. «Δεν έχουμε εμπειρία από τέτοιους σεισμούς. Αυτοί οι σεισμοί που σας αναφέρω είναι πολύ παλιοί, το 1956 δεν είχαμε τέτοιες καταστροφές. Είχαμε ένα σεισμό 7,5 Ρίχτερ στην Αμοργό, αρκετά παρόμοιος σεισμός. Η θάλασσα και το γεγονός ότι δεν υπήρχαν υψηλά κτίρια μας προστάτευσαν και δεν είχαμε τέτοια φαινόμενα».

Σεισμός: Τα μυστικά τούνελ της Σαντορίνης – Μεγάλη ανησυχία

Στην Καλντέρα της Σαντορίνης, του «βράχου», όπως λένε σε μια ιδιότυπη αργκό εκείνοι που έχουν περάσει στο νησί πολλά καλοκαίρια, η υπερδόμηση έχει μετατρέψει τα σαθρά εδάφη της σε κούφια γη, με υπόσκαφα «παλάτια» και υπόγειες σήραγγες που οδηγούν σε δωμάτια με θέα το πέλαγος.

Την κατάσταση επιδεινώνουν οι επικίνδυνες κλίσεις στα πρανή (επικλινείς επιφάνειες) που ευνοούν τις κατολισθήσεις, ενώ ο χορός των ρίχτερ πολλαπλασιάζει τους κινδύνους στα νόμιμα και αυθαίρετα κτίρια, όπως και τις ανησυχίες κατοίκων και επιστημόνων.

«Η Καλντέρα της Σαντορίνης έχει κτίρια με υψηλό δείκτη τρωτότητας. Αφενός, λόγω των μεγάλων κλίσεων, που φτάνουν το 60%, οι σεισμικές δράσεις αυξάνονται έως 170% πάνω από τις προβλεπόμενες τιμές του Αντισεισμικού Κανονισμού και των ευρωπαϊκών κωδικών. Αφετέρου, δεν έχουν σταματήσει να χτίζουν, νόμιμα και αυθαίρετα», λέει μιλώντας στο «ΒΗΜΑ» ο πρόεδρος του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ), καθηγητής Δυναμικής Τεκτονικής και Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Ευθύμης Λέκκας.

Η δόμηση στην Καλντέρα συνεχίζει να κατεβαίνει ολοένα και χαμηλότερα, εισχωρώντας και στο δημόσιο κτήμα. «Ήδη από το 2002 είχαμε κάνει μελέτη για την οριοθέτησή της ώστε να προσδιοριστεί η γραμμή κάτω από την οποία δεν πρέπει να χτίζει κανείς. Ήταν να περάσει από τη βουλή και να θεσμοθετηθεί, ούτως ώστε να απαγορευθεί η δόμηση τουλάχιστον μέσα στο δημόσιο κτήμα, αλλά δεν έγινε ποτέ. Και έτσι συνεχίζουν να χτίζουν ανεξέλεγκτα. Σήμερα πάλι, είδα να χτίζουν στο Αθηνιό, στη μέση της Καλντέρας» επισημαίνει ο καθηγητής.

Μάλιστα, η ευρηματικότητα ορισμένων είναι δαιμόνια. «Στον δρόμο προς την Οία, κάποιος αγόρασε οικόπεδο στη μεριά που “κοιτάει” προς τη Νιο – σε καλύτερη τιμή από ό,τι αν “έβλεπε” Καλντέρα – για να χτίσει ξενοδοχείο. Κατ’ αρχάς, σε αυτή τη ζώνη, από το Προεδρικό Διάταγμα του 1990, απαγορεύονται οι τουριστικές μονάδες, αλλά είναι αυθαίρετη η χρήση. Αλλά αυτό είναι το λιγότερο. Για να έχει θέα, έσκαψε ένα υπόγειο τούνελ και έβγαλε δωμάτια στην Καλντέρα, δηλαδή στο δημόσιο κτήμα. Το ίδιο και άλλος ξενοδόχος στον κεντρικό δρόμο Πύργου – Φηρών. Το οικόπεδο του δεν ήταν στην πλευρά της Καλντέρας αλλά απέναντι. Έκανε σήραγγα και… βρήκε θέα», περιγράφει η αρχιτέκτων κυρία Έλσα Βαγιανού, σύμβουλος για χρόνια στα υπουργεία Αιγαίου και Περιβάλλοντος σε θέματα πολεοδομίας και χωροταξίας, η οποία διαμένει πλέον για μεγάλη περίοδο του έτους στη Σαντορίνη.

Σύμφωνα με την κυρία Βαγιανού, η λίστα με τις αυθαιρεσίες στη δόμηση αλλά και στη χρήση είναι μακριά. Όπως είχε πει χαρακτηριστικά και ο δήμαρχος Θήρας κ. Νίκος Ζώρζος στην εκδήλωση για την παρουσίαση της πρώτης φάσης του Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΕΠΣ) του νησιού, τον περασμένο Οκτώβριο, «επικρατεί χωρική αταξία» διότι, όπως εξήγησε, οι ασάφειες του θεσμικού πλαισιού οδηγούσαν σε παρεκκλίσεις.

Πάντως είναι αξιοσημείωτο πως παρότι το προτεινόμενο ΕΠΣ περιορίζει σημαντικά τη δόμηση (σήμερα κάποιοι χτίζουν στο 62% του νησιού και μειώνεται στο 12% και για τουριστικές εγκαταστάσεις στο 4,9%), τόσο η δημοτική αρχή όσο και επαγγελματικοί φορείς του νησιού θέλουν ακόμα αυστηρότερους περιορισμούς.

Για την Καλντέρα το σχέδιο προτείνει απαγόρευση της δόμησης. Ήδη από τα μέσα του Νοεμβρίου το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας με ειδική ρύθμιση ανέστειλε για τη συγκεκριμένη περιοχή την έκδοση οικοδομικών αδειών έως τα τέλη του 2025 (ήτοι έως την ολοκλήρωση της ΕΠΣ) και επέβαλε την εκπόνηση εντός διετίας μελέτης στατικής επάρκειας για τουριστικές επιχειρήσεις, εστιατόρια, καφέ κλπ.

Επίσης υποχρέωσε την πολεοδομία του δήμου να ελέγξει όλες τις οικοδομικές άδειες που εκδόθηκαν την τελευταία πενταετία έως τις 30 Ιουνίου 2025 – μια υπηρεσία που είναι στελεχωμένη με έναν προϊστάμενο και μόνο για δύο μηχανικούς για την εποπτεία της Σαντορίνης, της Θηρασιάς, της Σικίνου, της Φολεγάνδρου, της Ανάφης και της Ίου. Έτσι οι περιπολίες για ελέγχους δεν έχουν ξεκινήσει ακόμη.

Το μέγεθος του προβλήματος καταδεικνύουν και τα στοιχεία που συγκέντρωσαν οι μελετητές του Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου. Αν και γενικότερα στις νησιωτικές περιοχές η υφιστάμενη δομημένη επιφάνεια των κτιρίων προσδιορίζεται σε 40-80 τ.μ, εκ των οποίων τα 105,7 τ.μ είναι αυθαίρετα, στα Φήρα τα 245,16 τ.μ με τα 67,61 τ.μ. αυθαίρετα, και στην Οία τα 194,99 τ.μ., με τα 41,33 τ.μ αυθαίρετα. Αντίστοιχα υψηλή είναι η πυκνότητα δόμησης και σε άλλες περιοχές της Σαντορίνης, με τα μικρότερα νούμερα να καταγράφονται στον Βόθωνα (82,78 τ.μ / κάτοικο, με το 33,3% αυθαίρετα) και στο Μεγαλοχώρι (93,11 τ.μ./ κάτοικο, με το 28,9% αυθαίρετα).

«Χτίζουν συνέχεια. Γκρεμίζουν ακόμα και αρχοντικά – είχα κάνει καταγγελία για ένα από αυτά στον εισαγγελέα, αλλά πήγαν το βράδυ και το γκρέμισαν. Σηκώνονται μεγάλες τουριστικές μονάδες παντού. Αγνοούν τη νομοθεσία. Το Προεδρικό Διάταγμα του 1990 προέβλεπε ειδική γεωλογική μελέτη για την περιοχή που να προσδιορίζει πού χτίζει κανείς και πού όχι. Ακόμα και αν κατασκευαστεί μια οικοδομή με τις πιο σύγχρονες προδιαγραφές, με οπλισμένο σκυρόδεμα, αν το έδαφος είναι σαθρό υπάρχει πρόβλημα. Οι στατικές μελέτες είναι επαρκείς μόνο για κτίρια σε σταθερό έδαφος, όχι σε ασταθές», λέει η κυρία Βαγιανού, παραθέτοντας ως παράδειγμα την Οία, όπου το έδαφος από κάτω είναι σαν τυρί γεμάτο τρύπες.

«Κολυμπάω στις περιοχές από το Αμμούδι έως την Αρμένη. Όταν κοιτάζεις προς τα πάνω, όλα είναι σαθρά. Βλέπω τους τουρίστες να βολτάρουν με τα ωραία τους και το λευκό κρασί στο χέρι και σκέφτομαι «αν ήξεραν αυτή τη στιγμή που βρίσκονται, δεν θα τολμούσαν να κάτσουν», τονίζει η κυρία Βαγιανού. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι στην οδηγία που εκδόθηκε με τις περιοχές κινδύνου κατολισθήσεων περιλαμβάνονται η Οία (περιοχές Αμμούδι και Αρμένη), ο Παλαιός Λιμένας Θηρών, το Λιμάνη Αθηνιού, το οδικό δίκτυο στον Όρμο Αθηνιού – Φηροστεφάνι και η Θηρασιά. «Αυτός ο βράχος σε μαγεύει, έχει ένταση», λέει από την πλευρά του ο Γ.Α, που επισκέπτεται το νησί εδώ και 35 χρόνια. «Όταν ανεβαίνεις, το συναίσθημα αυτό οξύνεται. Ίσως επειδή έχει προηγηθεί μια δύσκολη διαδρομή από το λιμάνι, για το οποίο πρέπει να πω πως έχει σοβαρά προβλήματα υποδομής», προσθέτει.